دانشگاه امام صادق علیه‌السلام؛ جایی که قرار است علم و ایمان را به هم بیامیزد
۱
دانشگاه امام صادق علیه‌السلام دولتی نیست!
این دانشگاه از لحاظ مالی کاملاً مستقل است و از بودجه‌های دولتی استقاده نمی‌کند. تأمین بودجه‌ی دانشگاه از طریق موقوفات، کمک‌های خیرین و بازاریان، و فعالیت‌های اقتصادی جامعه الامام صادق علیه‌السلام است. همچنین تحصیل در این دانشگاه معمولاً رایگان است. قید معمولاً به این دلیل است که کسانی که نتوانند به هر دلیل، تحصیلات را به اتمام برسانند، باید به دانشگاه خسارت بپردازند. این امر در تعهد محضری که در ابتدای تحصیل توسط دانشجویان تکمیل می‌شود، پیش‌بینی شده است. با تمام این اوصاف، اعتبار مدرک این دانشگاه کمتر از دانشگاه دولتی نیست.
۲
ورود به این دانشگاه نیازمند داشتن سواد، روحیه و سابقه‌ی نیکوست!
برای ورود به این دانشگاه باید از طریق کنکور سراسری اقدام کرد. پس از گذر از خان اول و کسب رتبه‌ی مناسب، برای مصاحبه‌ی حضوری به این دانشگاه دعوت خواهید شد. در این خان شما باید با گذر از مراحل متعدد در مصاحبه‌های علمی، مذهبی، فنی و روحی موفق شوید. همچنین باید فن بیان مناسبی هم داشته باشید. آزمون هوش نیز در این مرحله باید پشت سر بگذارید. با گذر از این خان، باید منتظر بمانید که در صورت تأیید تمام کارشناسان، برای تکمیل تحقیقات، درباره‌تان اقداماتی شود. این مرحله شامل بررسی وضعیت اخلاقی، حسن سابقه، صحت اطلاعات ارائه شده در مراحل قبل و امثال این‌هاست! در صورت داشتن نمره‌ی مناسب، شما تا حدود زیادی قبول شده‌اید و به اردوی پیش دانشگاهی دعوت می‌شوید. در آنجا طی یک سری برنامه‌های بنیان‌برافکن و شدید مخ شما را مورد هجوم قرار داده و درباره‌ی دانشگاه اطلاعات می‌دهند. در صورتی که در اردو سوتی خاصی از داوطلب مشاهده نشود، می‌تواند در دانشگاه تحصیل کند.
۳
نهادهای امنیتی و دانشگاه امام صادق علیه‌السلام!
نگاه به دانشگاه از دو سو افراطی است و دچار توهم است. برخی تصور می‌کنند که اینجا یک نهاد امنیتی است و برخی تصور می‌کنند جاسوس‌پرور است. مثلاً آقای عبدالله شهبازی (نویسنده و مورخ) در یادداشتی نوشته بود: «جاسوس به کسی می‌گویند که در جاهای مهم نفوذ می‌کند و اطلاعات کسب می‌کند یا خرابکاری می‌کند. کسانی را می‌شناسم که در مسیر هوایی ایران- لندن در پرواز دائم‌اند، در آکسفورد اسکولارشیپ می‌دهند، نخبگان برجسته را از دانشگاه امام صادق (ع) و جاهای دیگر «شکار» می‌کنند، با بعضی از آدم‌های مهم این مملکت رفیق‌اند، دکترا می‌دهند و «اطلاعات» می‌گیرند، سابقه خانوادگی‌شان هم به «جاسوسی» می‌خورد؛ ولی کسی کاری به کارشان ندارد.»
یا یکی از همکارانم می‌گفت که اونجا بازجویی هم داره؟ اجمالاً باید اشاره کنم که این دانشگاه با توجه به داشتن گزینش و لزوم تأیید صلاحیت برای ورود به دانشگاه، احتمالاً دارای دانشجویان مستعدی برای ورود به نهادهای امنیتی است. به قول یکی از دوستان، اطلاعیه‌های شرکت‌های خصوصی که از همه‌ی دانشجویان در همه‌ی رشته‌ها استخدام می‌کند، در دانشگاه امام صادق علیه‌السلام شهره است.
۴
دانشگاه امام صادق علیه‌السلام هدف معلوم نیست!
در اینکه این دانشگاه چه هدفی را دنبال می‌کند، وحدت نظری وجود ندارد. برخی می‌گویند که این دانشگاه هم مثل سایر دانشگاه‌هاست، با این تفاوت که دروسش متفاوت است یا محیطش علمی یا دینی است. پیش از این نگاه غالب این بوده است که برای مدیریت‌های مختلف نظام افراد مناسب تربیت شوند. اما اکنون هدف بیشتر بر تربیت نیروهای عالم و نیز تولید علم دینی تأکید می‌شود. اما اینکه این اهداف تا چه اندازه در برنامه‌ریزی‌ها متجلی است، امری ست که نیازمند بررسی است.
۵
سیاست و دانشگاه امام صادق علیه‌السلام
علی‌رغم همه‌ی جنبه‌های علمی دانشگاه، جنبه‌های سیاسی این دانشگاه بسیار برجسته است. مهمترین دلیلش هم مربوط ریاست دانشگاه است. چرا که ایشان پدر معنوی جناح راست محسوب می‌شود. همچنین دبیری آیت‌الله مهدوی کنی بر جامعه‌ی روحانیت مبارز مزید بر علت شده است که فضای دانشگاه سیاسی به نظر برسد. درحالی که ارتباطی میان این نوع فعالیت‌های سیاسی و عملکرد سیاسی دانشجویان وجود ندارد.
نمونه‌ی این تقابل‌ها را می‌توان در اعتراض دانشجویان به آقای هاشمی رفسنجانی و پاسخ‌خواستن از وی در زمان حضورش در یک همایش در دانشگاه مشاهده کرد. همچنین است تجمع مقابل دفتر ریاست دانشگاه در زمان برگزاری جلسه‌ی جامعه‌ی روحانیت در دور دوم انتخابات ریاست جمهوری.
فضای سیاسی دانشجویان نیز به شدت پررنگ است. به خصوص توجه به این نکته ضروری است که در دانشگاه امام صادق علیه‌السلام تنها یک تشکل سیاسی وجود دارد: بسیج دانشجویی. تبلیغات و ترتیبات در فضای سیاسی بر عهده‌ی یک جریان خاص است و سایر گروه‌ها و اندیشه‌ها به دلایل مختلف (از جمله فلت افراد یا سکوت خودشان) نمود بیرونی ندارند. با این وجود بسیاری از جوانان فعال در عرصه‌های سیاسی (به خصوص در سازمان فرهنگی هنری شهرداری) در سال‌های اخیر از دانشجویان این دانشگاه بوده‌اند. تذکر این امر نیز خالی از لطف نیست که در میان مشاورین جوان دولتمردان، کمتر می‌توان از دانشجویان این دانشگاه اثری یافت؛ هرچند قرابت فکری آنها با دولت بسیار زیاد است.
۶
ممنوعیت‌های دانشگاه
این مطلب پیشاپیش تکذیب می‌شود!
در دانشگاه امام صادق علیه‌السلام، داشتن تلویزیون در اتاق‌های خوابگاهی ممنوع است. داشتن رایانه نیز نیازمند مجوز است. البته اعمال و توجه دانشجویان به این ممنوعیت‌ها بی‌اعتباری قوانین مربوطه را نشان می‌دهد. استعمال دخانیات «بأی نحو کان» در حکم محاربه با امام زمان علیه‌السلام می‌باشد. (بنابر فتوای میرزای شیرازی عمل می‌شود!) ورود اغیار ممنوع است. مذکراً او مؤنثاً! البته احتمالاً اخیراً کارهایی در کاهش ممنوعیت‌ها انجام شده است. چرا که به وفور (یک نفر در سال) شاهد حضور اغیار به خصوص از جنس لطیفش در دانشگاه هستیم. این مطلب باز هم تکذیب می‌شود. (چند سال پیش انتشار مطلبی در این باره در روزنامه‌ی شرق با تکذیب روبرو شد و فعلاً با توجه عدم تغییر رویکردها تکذیبیه به قوت خود باقی ست.)
۷
رشته‌های تحصیلی
در دانشگاه امام صادق علیه‌السلام، تمام رشته‌های تحصیلی مرکب از دو بخش کلی است که اولینش معارف اسلامی است و بخش دوم تخصص در رشته‌ی مشخص. دوره‌ها عموماً کارشناسی ارشد پیوسته است. هر از چند سال یک‌بار نیز در برخی از گرایش‌ها در دوره‌ی کارشناسی ارشد ناپیوسته دوره‌هایی برگزار می‌شود. دانشگاه در ابتدا با امتیاز رسمی ستاد انقلاب فرهنگی در سه رشته «معارف اسلامی و تبلیغ» (الهیات)، «معارف اسلامی و علوم سیاسی» و «معارف اسلامی و اقتصاد»، در مقطع کارشناسی ارشد پیوسته، آغاز به کار کرد. دانشگاه امام صادق علیه السلام به دنبال گسترش رشته های تحصیلی و بالا بردن کیفیت و کمیت آموزشی خود، در سال ۱۳۶۹ دو رشته دیگر «معارف اسلامی و مدیریت» و «معارف اسلامی و حقوق» در مقطع کارشناسی ارشد به مجموعه موجود دانشگاه اضافه کرد.
در سال ۱۳۷۱ دوره های مقطع دکتری در این دانشگاه در چهار رشته الهیات، علوم سیاسی، علوم اقتصادی، و فرهنگ و ارتباطات تأسیس شد. ایجاد دکتری حقوق نیز در سال‌های اخیر به برنامه‌های دانشگاه اضافه شده است. قریب به یکصد نفر نیز در این مقطع تحصیل کرده و می‌کنند. به تبع عنوان رشته‌ها، محتوای درسی نیز دو بخشی است. در بخش معارف اسلامی، دانشجویان موظف به گذراندن دوره‌های اخلاق، کلام و اعتقادات، تفسیر، فقه و اصول هستند. در برخی مدارس علمیه فارغ‌التحصیلان این دانشگاه می‌توانند از پایه‌ی ششم ادامه‌ی تحصیل دهند. در بخش تخصصی نیز تمام دروسی که در دانشگاه‌های دیگر تدریس می‌شود، در این دانشگاه وجود دارد؛ بدون اینکه تفاوتی در سرفصل‌ها و محتوا باشد. همچنین یکی از چیزهایی که در این دانشگاه بر آن تأکید می‌شود، آموزش زبان خارجی است. تعداد واحدهای زبان‌های خارجی نشان‌دهنده‌ی این موضوع است. بیست واحد به صرف و نحو اختصاص دارد. همچنین هشت ترم نیز به مکالمه‌ی زبان عربی اختصاص دارد. بیست واحد نیز به زبان دوم اختصاص دارد. عموماً این زبان انگلیسی است. اما دانشجویان حقوق می‌توانند به جای آن، زبان فرانسه را انتخاب کنند. علاوه بر این نیز زبان‌های تخصصی نیز در چهار واحد ارائه می‌شود.
۸
فارغ‌التحصیلان دانشگاه امام صادق علیه‌السلام
برخی از فارغ‌التحصیلان این دانشگاه نامشان در این لیست است:
۱- دکتر سعید جلیلی- دبیر شورای عالی امنیت ملّی
۲- دکتر عبدالله رمضان زاده- سخنگوی دولت اصلاحات
۳- دکتر مصطفی کواکبیان- دبیرکل حزب مردمسالاری و مدیرمسوول روزنامه مردمسالاری
۴- دکتر زاهدی وفا- معاون وزیر اقتصاد و دارایی
۵- دکتر کاظم جلالی- سخنگوی کمیسیون سیاست خارجی
۶- دکتر مسعود اسلامی- رییس دانشکده روابط خارجی دولت اصلاحات
۷- دکتر فریدالدین حدادعادل- آقازاده رییس مجلس
۸- دکتر محمدباقر خرمشاد- معاون وزیر علوم
۹- دکتر ابوالحسنی- قائم مقام دانشگاه پیام نور
۱۰- دکتر رضی- رییس شبکه العالم
۱۱- دکتر حسینی- رییس دانشکده صداوسیما
۱۲- دکتر احمدزاده کرمانی- رییس دانشکده خبر و استاندار فارس
۱۳- دکتر کرمی- قائم مقام معاونت سیما
۱۴- دکتر بیابانی- رییس شبکه آموزش سیما
۱۵- دکتر ایوبی- معاون وزیر کشور
۱۶- وحید جلیلی- سردبیر سابق ماهنامه توقیف شده سوره و سردبیر ماهنامه راه
۱۷- مجید مختاری- سردبیر روزنامه سیاست روز
۱۸- دکتر حسام الدین آشنا: معاون سابق وزارت اطلاعات
۱۹- دکتر همایون- معاون وزیر ارشاد
و…
۹
اساتید
بیشتر اساتید این دانشگاه مدعوند. به خصوص در دروس تخصصی این امر مشهود است. اما سابقه‌ی تاریخی حضور برخی اساتید در این دانشگاه مؤید فضای باز در انتخاب اساتید بوده است. به خصوص در ابتدای تشکیل این دانشگاه، نمود حضور اساتیدی که هیچ سنخیتی با اهداف نداشته‌اند، بسیار زیاد بوده است. مثلاً یکی از اساتید دانشکده‌ی اقتصاد که مشاور اقتصادی فرح پهلوی بوده است، از همان ابتدا در لیست اعضای هیئت علمی بوده و هنوز نیز هستند. عبدالکریم سروش، سعید حجاریان، محسن کدیور، حسین بشیریه، مصطفی پورمحمدی و … نیز در هرکدام در دوره‌هایی در این دانشگاه تدریس داشته‌اند. آزادی بیان نیز به حدی بوده است که سروش مبانی نظریه‌ی قبض و بسط تئوریک شریعت در این دانشگاه بیان کرده است که در مقدمه‌ی کتابش به آن اشاره کرده است. دو سال پیش نیز زمزمه‌های حضور مجدد سروش در دانشگاه مطرح شد که مخالفت‌هایی را در پی داشت. در ترم اخیر هم شخصیت‌های مختلفی در دانشگاه تدریس دارند. از این میان به نام سردار رحیم صفوی در دانشکده‌ی علوم سیاسی و دکتر دانش‌جعفری در دانشکده‌ی اقتصاد (به عنوان استاد مدعو) می‌توان اشاره کرد.
۱۰
مطالبات رهبری از دانشگاه امام صادق علیه السلام
با این مقدمات خواندن بخش‌هایی سخنان رهبری را در دیدار با دانشجویان دانشگاه امام صادق علیه‌السلام را به شما پیشنهاد می‌کنم:
«دانشگاه امام صادق یک پدیدهى ممتاز است؛ صرفاً یک دانشگاه مثل بقیهى دانشگاهها نیست که فقط مىخواهند دانشجو و عالم تربیت کنند؛ این هم هست؛ منتها علاوهى بر این، مىخواهد از همه جهت، یک الگوى دانشگاه اسلامى باشد؛ از جهت انگیزههاى ایمانى، رعایتهاى عملى و رفتارى، و عشق به علم و علمآموزىِ عاشقانه و مؤمنانه. این که امام مىفرماید: «من دوست داشتم بر سر شاگردان تازیانهها بلند مىشد، براى اینکه اینها را به علم بکشانند»، این معنایش چیست؟ علم را اسلام قدسیت بخشیده، علم یک امر مقدس است؛ دنبال علم رفتن داراى قدسیت است. اینطور نیست که علم مثل هر ابزار دیگرى، فقط وسیلهاى براى پول در آوردن باشد – حالا پول هم از آن در مىآید – اما قدسیت علم باید حفظ شود؛ «العلم نور»؛ نور بودن علم باید مورد نظر باشد و از جملهى شؤون دانشگاه اسلامى، یکى همین است. همه خیال مىکنند دانشگاه اسلامى که مىگوییم، یعنى حجابها اینطورى باشد، پسرها آستین کوتاه نپوشند و زلفها بلند نباشد؛ اینها که معناى دانشگاه اسلامى نیست! دانشگاه اسلامى از لحاظ ایمان، انگیزه، شور مقدس، رفتار اسلامى و علمآموزى مؤمنانه، اینها شرط دانشگاه اسلامى است. آن وقت جهت دادن؛ جهت دادن به این علمآموزى ؛ که بهترین کارى که در دانشگاه شد، یکى همین بود که این دانشگاه را مخصوص علوم انسانى کردند؛ که این منطقهى واقعاً خلأ و فراغى بود؛ یک خلأ است که آن باید پُر شود. خوب، اگر شما که دانشجوى این دانشگاه هستید و در این بیست و چند سالى که این دانشگاه سرپاست، توانسته باشد این رسالت را انجام دهد – که یک نمونهى دانشگاه و متخرّجین دانشگاه، به صورت مطلوب و اسلامى فراهم بیاورد – این دانشگاه به دستاورد بسیار بزرگى رسیده است. این دانشگاه، این است. از این دانشگاه، توقع چیز دیگر و فراتر از این است.
خروجى دانشگاه امام صادق، ایدهآلش فقط نباید این باشد که حالا بیرون بیاید، فرض کنید اگر در فلان رشته، درس خوانده برود وکیل بشود یا محضردار بشود و یا برود کارمند فلان دستگاه وزارتىِ دولتى بشود؛ نه اینکه من مخالف باشم؛ نه، من موافقم که جوانهاى خوب در ارکان تشکیلات اجرایى کشور – چه قضایى و چه قوهى مجریه – حضور داشته باشند؛ اما این براى خروجى دانشگاه امام صادق ایدهآل نیست؛ ایدهآل و آن نقطهى آرمانى را باید از همان مطالبى که تا الان در این نیم ساعته عرض کردم، جست. شما باید در علم، یک حرکتى به وجود آورید؛ باید در دنیاى دانشآموزى و پیشرفت علم و بناى علمى کشور، یک تحرّکى به وجود آورید؛ این است آن رسالت اصلى شما. کارى کنید که دانشمندان مسلمان و مؤمن ما، در رشتههاى مختلف علوم انسانى، صاحبنظرانى شوند که دنیا از نظرات اینها استفاده کند؛ کارى کنید که دانشگاه امام صادق، نه فقط در مقایسهى با فلان دانشگاه دیگرى که در تهران یا شهرستان هست، یک رتبهى جلوترى به دست آورد؛ بلکه این دانشگاه مرجع تحقیقات مراکز علمى و دانشگاههاى دنیا بشود. امروز در دنیا و حتى در همین دنیاى گمراه غربى، افراد بسیارى هستند که به دنبال حقیقتاند؛ انسانهاى دانشمند و دانشپژوهى هم در بین اینها هستند و فراواناند، و کم هم نیستند که دنبال حرف حساب و حقاند؛ یک چنین انسانى در هر نقطهى دنیا – در کشورهاى اروپایى، آسیایى، امریکا و جاهاى دیگر – وقتى دارد دنبال یک مطلبى مىگردد، باید بتواند اثر علمى شما را در این پایگاه رایانهاى پیدا کند؛ حرف و فکر و راه تازهاى را که شما دارید نشان مىدهید. این را ما از دانشگاه امام صادق مىخواهیم. خروجى دانشگاه امام صادق باید با این نیّت و فکر، بتواند متخرج این دانشگاه بشود. بنابراین دانشگاه را قوى کنید.»
برای اطلاعات بیشتر می‌توانید اینها را هم بخوانید:
سایت رسمی دانشگاه امام صادق علیه‌السلام
وبلاگ کافه اندیشه
انجمن وبلاگ‌نویسان دانشگاه امام صادق علیه‌السلام